Inleiding tot de artikelen op dit blog

Niemand heeft de waarheid in pacht

Vaak (niet altijd) hebben twee mensen -die met elkaar van mening verschillen- allebei gelijk.

Het soms kan moeilijk zijn om te zien dat twee mensen tegelijk gelijk kunnen hebben. Een voorbeeld van een situatie waarin dit het geval kan zijn, is wanneer er verschillende perspectieven zijn op een bepaalde gebeurtenis. Bijvoorbeeld, als er een ongeluk gebeurt, kunnen getuigen verschillende verhalen vertellen over wat er is gebeurd, afhankelijk van hun gezichtspunt en perceptie. In zo’n situatie kan het moeilijk zijn om te bepalen wie er gelijk heeft, omdat beide verhalen waar kunnen zijn vanuit hun eigen perspectief.

Een ander voorbeeld is wanneer er verschillende manieren zijn om een probleem op te lossen. Bijvoorbeeld, als je een puzzel oplost, zijn er vaak meerdere manieren om de puzzel op te lossen. Elke oplossing kan geldig zijn en het is moeilijk om te zeggen welke oplossing de “juiste” is.

Ten slotte kan het ook voorkomen dat mensen verschillende waarden en overtuigingen hebben die hen ertoe brengen om dezelfde situatie anders te bekijken. Bijvoorbeeld, als twee mensen naar een kunstwerk kijken, kunnen ze verschillende meningen hebben over wat het kunstwerk betekent of hoe goed het is. Beide meningen kunnen geldig zijn vanuit hun eigen perspectief en het is moeilijk om te zeggen welke mening “juist” is.

Het is belangrijk om open te staan voor verschillende perspectieven en meningen en te erkennen dat er vaak meer dan één manier is om naar een situatie te kijken.

Wij mensen hebben de neiging om te projecteren en om bij de ander (h)erkenning en bevestiging te zoeken. We kunnen ook verbinding zoeken en verbinding maken vanuit de verwachting dat de ander iets heeft toe te voegen. Wie en-en denkt hoeft geen gelijk meer te halen en te krijgen. Een evenwicht wordt dan niet gezocht vanuit een angst om keuzes te maken, maar vanuit de kracht om te durven twijfelen over de juiste koers.

We zijn allemaal als de mensen uit de parabel van de blinden, die verslag doen van hun aftasten van een deel van de spreekwoordelijke "olifant in de kamer". We vormen een beperkt beeld van de werkelijkheid op basis van onze zintuiglijke waarnemingen en de projecties van onze verwachtingen. Dat is niet verkeerd, maar het kan wel leiden tot misvattingen.

En-en denken

Het is een illusie te menen dat de waarheid die wij ervaren ‘de waarheid’ is.
Op dit blog voorbeelden van situaties waarbij en-en denken en het gericht zijn op evenwicht en balans bevrijdend kan werken.

Voor een overzicht van de 40 artikelen op dit blog: de inhoud.
Zie ook de labels onder de Internetversie.

Onwil tot evenwaardigheid leidt tot frictie

De emanciperende wereld zit vol met ongelijke en veranderende verhoudingen: ouder-kind, leraar-leerling, werkgever-werknemer, en de meeste relaties hebben ook die kenmerken. Naarmate de kinderen ouder worden en mensen willen groeien in (werk)relatie kan er een competitie ontstaan met de ander waar je tegenop keek.
Mensen met een competitieve inslag, die vinden dat zij meer of beter zijn dan een ander, komen vroeg of laat in conflict met hun omgeving. Een ouder die te laat zijn oorspronkelijk erkende macht omzet in gezag krijgt spanningen met zijn puber. Partners die zich tot elkaar aangetrokken voelden vanuit speelse ongelijkheid stoten elkaar weer af nadat ze langere tijd met elkaar hebben opgetrokken en de nieuwigheid eraf is.
Wie twee magneten met dezelfde polen tegen elkaar aanhoudt, merkt dat zij elkaar afstoten. Houdt je de tegengestelde polen tegen elkaar aan, dan trekken ze elkaar aan.
Mensen zijn geen magneten, hoewel er treffende overeenkomsten zijn. Wanneer beiden te dicht bij elkaar komen met de verkeerde polen dan wordt de spanning voelbaar en gaan beiden zoeken naar een balans waarin ze weer in rust zijn.
Wie merkt dat hij in de nabijheid van een ander afstoting ervaart, zou zich kunnen afvragen of er gemeenschappelijke kenmerken zijn die leiden tot spanning. Die gemeenschappelijkheid kan alleen al zitten in de perceptie dat de ander zich meer of belangrijker voelt. Soms heeft dat een natuurlijke achtergrond. Wie als broer of zuster ouder is dan andere gezinsleden zal lange tijd in de illusie leven dat hij of zij verder is in levenservaring. Als het goed is verdwijnt dat verschil vanzelf wanneer ieder volwassen wordt. Maar wanneer er pijnlijke ervaringen in de jeugd zijn opgelopen of iemand wil zijn positie behouden dan verdwijnt de spanning niet vanzelf.

Volwassen mensen worden geacht in balans te zijn en zich evenwaardig te gedragen tegenover anderen. Maar niet iedereen is zich bewust van die vereiste of wat dit betekent.
Evenwaardigheid is iets anders dan gelijkwaardigheid of gelijkheid. Collega’s worden geacht onderling te erkennen dat zij verschillende rollen vervullen in een organisatie. Zij weten dat alle rollen belangrijk zijn en niet zonder elkaar kunnen. Wanneer je als leidinggevende voortdurend de baas wilt spelen, mis je de elementaire competentie om je evenwaardig op te stellen en dat gaat ten koste van de werksfeer.
De wil tot evenwaardigheid is nog geen garantie voor de praktijk. Onder druk willen we nog wel eens terugvallen in primitievere gedragsvormen. Dat geldt bijvoorbeeld voor volwassen gezinsleden bij wegvallen van de ouders, maar ook in het bedrijfsleven bij tegenvallende resultaten. Een leidinggevende met evenwaardige houding luistert naar zijn werknemers en geeft richting.



Cristien Brinkgreve: Het verlangen naar gezag; over vrijheid, gelijkheid en de behoefte aan houvast.

Macht en onmacht, wie betaalt en wie verdient?

Terugkijkend op 2011 zijn er veel nieuwsitems over machtswisseling en de economische crisis. Er werd in veel landen geprotesteerd tegen machtsmisbruik. In eigen land was er de kwestie van seksueel misbruik van kinderen door de R.K.-clerus in de jaren na de 2e Wereldoorlog. Er waren voorbeelden van onderdrukking van mensen door establishment, van vrouwen door mannen, van dieren door (religieuze) mensen, van kinderen door ouderen. Kortom, velen die machtig zijn, misbruikten hun macht om perverse doelen te bereiken.
De mens wil zich veilig voelen en vrij zijn. Macht en geld lijken daarvoor behulpzaam.
Macht is doel. Geld is middel. Vrijheid is uitgangspunt, middel en doel. Machtig zijn en veel geld verdienen lijkt de manier om vrijheid te realiseren.
De wereld beweegt in twee richtingen tegelijk. Er is de globalisering, waarbij bedrijven en organisaties zich grootschaliger en internationaler oriënteren om economisch te groeien. Als tegenbeweging gaan individuen zich lokaler organiseren om het leven op een menselijke maat beheersbaar te houden. De vrije markt lijkt wel lagere prijzen op te leveren, maar is dit wel op een eerlijke manier gebeurd?
Wanneer economische groei stagneert dan lopen veel mensen het risico dat zij hun schulden niet meer kunnen afbetalen. Veel mensen hebben op de pof gekocht, maar hun financiële situatie is door de economische crisis verzwakt. Zij komen in een neerwaartse spiraal.
De media spelen daarbij hun eigen rol: zij kunnen mensen en bewegingen maken en breken. De uitbraak van ziekten kan een hele sector ruïneren. Had de grootschalige groentesector uit hebzucht zichzelf door zich te richten op export te kwetsbaar gemaakt of is het domme pech? Waren de media niet te snel met paniekerige berichten?
Zijn bankiers te vertrouwen, zijn banken de steun van overheden en de belastingbetaler wel waard? Er wordt voor vele miljarden aan steun toegezegd om de economie te redden, maar een transparante analyse van het probleem dat de crisis veroorzaakte is nog niet gegeven. Moet de burger / kiezer dit pikken? Zijn er mensen die profiteren van de crisis en die anderen zand in de ogen strooien om te verhinderen dat hun fraude zichtbaar wordt?
Economen lijken de crisis zelf niet te kunnen doorgronden; experts spreken elkaar tegen of geven slechts de halve waarheid. Ze beweren dat het om vertrouwen gaat, maar wie is er nog te vertrouwen?
Politici lijden aan het zelfde euvel: zij lijken meer te gaan voor het eigen belang op korte termijn dan het algemeen belang op lange termijn.
Het is voor iedereen zaak om zelf na te denken en niet te vertrouwen op externe krachten. Die lijken te zijn verworden tot gewetenloze commerciële belangengroepen.
Het individu staat na de ontzuiling opnieuw voor de keuze met wie zich te verbinden in nieuwe structuren. Ten opzichte van het verleden is veranderd dat er niet meer één waarheid bestaat, maar dat meerdere waarheden naast elkaar bestaan. Wie niet en-en kan denken en zich houdt aan evenwaardigheid, die wordt vroeg of laat doelwit van spot of verzet. Terecht.
Het gaat erom tegenstellingen te overstijgen en om een positief doel te schetsen op weg naar evenwicht en balans. Zo kan de crisis worden omgezet in een kans. Maar aansprekende leiders zijn nog niet opgestaan. Mogelijk zijn die uit de tijd.

Niets doen of niet doen?

Joke J. Hermsen schreef voor De maand van de spiritualiteit het essay “Windstilte van de ziel”.
In dat essay haalt zij Simone Weil aan, die “De geschonden Ziel” schreef.
Net als de Grieken achtte Weil het belangrijkste doel dat een mens na kan streven het zorg dragen voor de ziel, dat zij omschreef als `het bouwen van een architectuur in de ziel'. Ze bedoelde hiermee niet alleen dat de ziel verdiept en ontwikkeld moet worden maar ook dat er een geometrische figuur in aangebracht moet worden, die het evenwicht of equilibrium tussen het lichamelijke en het geestelijke, het bewuste en het onbewuste, het ik en het zelf ondersteunt. Equilibrium is een ander kernbegrip uit Weils denken, waarbij zij zich liet leiden door Pythagoras die dit evenwicht tussen tegengestelden als de hoogst denkbare `harmonie' karakteriseerde. Het ging Weil dus niet zozeer om een keuze voor de ene of de andere pool van een tegenstelling maar om deze zo op elkaar af te stemmen dat ze in evenwicht (balans) zijn. Dat heb ik altijd een van de meest fascinerende aspecten van haar denken gevonden. De architectuur van haar denken is op dit equilibrium gericht, dus op de harmoniserende beweging die tegengestelde polen als ik en zelf met elkaar in evenwicht brengt. Zodra de mens slechts één kant van de tegenstelling opzoekt, gaat het mis, want dan raakt zijn ziel uit evenwicht.

De loutering van de ziel krijgt bij Weil de vorm van het wachten. Wachten in de zin van stilstaan, niets doen, aandachtig kijken en luisteren. `Alle kunst is wachten', schrijft ze, `en ook het ontvangen van inspiratie is wachten'. Wachten is de basis van zowel het creatieve als het spirituele leven. Wachten -in het Frans attendre- en aandacht -attention- liggen volgens Weil niet alleen grammaticaal in elkaars verlengde. Het wachten is de voorwaarde met aandacht naar de wereld, naar jezelf en naar de ander te kunnen kijken. Niet om in een eeuwige lethargie te vervallen, maar als de noodzakelijke tegenhanger van activiteit, ambitie en prestatie, om zo gezamenlijk het mentale evenwicht van de mens te bewaken. `Wachten is het transformeren van tijd in eeuwigheid', schrijft Simone Weil. In het wachten komen we tot een werkelijke aandacht voor de wereld, omdat we tijdens het wachten leeggemaakt worden van onze begrensde en van anderen afgescheiden ik-identiteit, die doorgaans als een obstakel tussen ons en de wereld in staat. In het wachten worden we als het ware veronpersoonlijkt, want ontdaan van de ego-gerichtheid van onze identiteit; daarom ervaren we dat wachten soms ook als bedreigend of onprettig, omdat we de belangen en ambities van ons ik moeten opgeven. Nietzsche beschreef dit wachten als de `onaangename' windstilte van de ziel, omdat dit leeg scheppen het verlies van verworven zekerheden betekent. Maar pas na het wachten kan volgens Weil de verhouding tussen ik en zelf hersteld en verdiept worden.

Tot zover Joke Hermsen met haar citaat van Simone Weil.

De grote vraag die in dit stuk naar voren komt is of Weil oproept tot “niets doen” of het Taoïstische “niet doen”. Eén letter kan een wereld van verschil maken. Welk nut heeft een leven van niets doen, terwijl het evenwicht dat de wereld kan redden bestaat uit louter niet doen: niet overconsumeren, niet zwijgen, niet over de grens van jezelf of een ander gaan, et cetera, et cetera.